An Atlas of Universe - Bản đồ vũ trụ !

[dalatbeco]

Cách Mặt trời 50000 năm ánh sáng: Thiên hà Milky Way

Bản đồ này cho thấy quy mô đầy đủ của Milky Way - một thiên hà xoắn ốc với ít nhất 2 trăm tỷ ngôi sao. Mặt trời nằm sâu trong Nhánh Orion, cách tâm thiên hà khoảng 26000 năm ánh sáng. Càng về trung tâm thiên hà thì mật độ sao càng lớn. Ngoài những cụm sao cầu nhỏ nằm ngoài mặt phẳng thiên hà, bản đồ còn xuất hiện một thiên hà lùn - thiên hà Sagittarius - đang dần dần bị thiên hà của chúng ta nuốt chửng.

Cận cảnh thiên hà Milky Way nhìn từ trên xuống :

Đây là hình vẽ thiên hà của chúng ta nhìn từ trên xuống. Mặt trời chỉ là một trong 200 tỷ ngôi sao trong thiên hà xoắn ốc điển hình này, với đường kính thiên hà khoảng 90000 năm ánh sáng.

Những nhánh xoắn ốc trong Milky Way thường được gọi với tên thông thường, nhưng thỉnh thoảng người ta vẫn sử dụng những tên khác của chúng:

Tên thông thường.............................Tên khác

Nhánh Norma....................................Nhánh 3 nghìn parsecs (3 kiloparsec Arm )
Nhánh Scutum-Crux...........................Nhánh Centaurus
Nhánh Sagittarius..............................Nhánh Sagittarius-Carina
Nhánh Orion.....................................Nhánh Địa phương (Local Arm )
Nhánh Perseus -
Nhánh Cygnus...................................Nhánh Ngoài (Outer Arm )

Nhánh Orion là một nhánh xoắn ốc lớn nằm giữa 2 nhánh Sagittarius và Perseus.
Những nhánh xoắn ốc trông rất nổi bật, lý do là chúng chứa những ngôi sao sáng nhất. Những nhánh xoắn ốc là những vùng hình thành sao rất lớn nằm trong những thiên hà xoắn ốc và đây là nơi hầu hết những tinh vân lớn được tìm thấy.

Hình dạng của Milky Way:

Có 2 phương pháp truyền thống từng được sử dụng để vẽ bản đồ cấu trúc xoắn ốc thiên hà của chúng ta. Phương pháp đầu tiên nghiên cứu mật độ Hidro tự do trong mặt phẳng thiên hà, những Hidro tự do này làm nổi bật lên các nhánh xoắn ốc. Phương pháp này được thực hiện bởi Jan Oort, Frank Kerr, và Gart Westerhout vào năm 1958. Họ nghiên cứu hệ thống thiên hà giống như là một tinh vân xoắn ốc bằng cách sử dụng các kính thiên văn vô tuyến ở Hà Lan và Australia. Bản đồ đầu tiên của họ mô tả những vùng khác nhau của những nhánh xoắn ốc, tuy nhiên vùng bên trái vẫn chưa đầy đủ. Phương pháp thứ 2 đánh dấu những vùng H II khổng lồ ( những tinh vân sáng cấu tạo bởi Hidro bị ion hóa ) là những vùng thường được hình thành trong các nhánh xoắn ốc. Phương pháp này được thực hiện bởi Yvonne và Yvon Georgelin năm 1976. Họ nghiên cứu cấu trúc xoắn của Milky Way thông qua những vùng H II đã được xác định. Bản đồ họ dựng được cho phép họ xác định được những nhánh xoắn ốc nằm chỗ nào.

Những bản đồ gần đây được dựng lên bằng hai phương pháp này có thể được phân tích để mô tả một cách tỉ mỉ cấu trúc xoắn ốc của thiên hà.

Milky Way có thanh trung tâm ( central bar ) giống như thanh trung tâm của thiên hà M95. Không có nhiều dữ liệu về những vùng xa xôi của thiên hà Milky Way nhưng những thiên hà xoắn ốc thường khá đối xứng. Những đặc trưng của vùng này có thể được lặp lại ở những vùng khác.

Những đặc tính của thiên hà Milky Way:

Dưới đây là một số thông số chính của Milky Way. Hầu hết những con số này chỉ là gần đúng. Những thiên hà không có ranh giới rõ ràng - càng ra xa thiên hà, mật độ sao càng ít.

Đường kính:..........................................90 000 năm ánh sáng
Phân loại thiên hà:..................................SBbc
Số lượng sao:........................................200 tỷ
Khối lượng: ...........................................gấp 1 tỷ tỷ lần khối lượng Hệ Mặt trời
Chiều dài thanh trung tâm (central bar ):....25 000 năm ánh sáng
Khoảng cách từ Mặt trời đến tâm thiên hà:..26 000 năm ánh sáng
Độ dày của thiên hà ở vị trí Mặt trời :.........2000 năm ánh sáng
Vận tốc Mặt trời quanh thiên hà :...............220 km/s
Chu kỳ quỹ đạo Mặt trời quanh thiên hà :.....225 triệu năm

Dưới đây là 4 thiên hà trông giống Milky Way. NGC 3953 ( phía trên bên trái ) cách chúng ta 55 triệu năm ánh sáng và có đường kính khoảng 95000 năm ánh sáng. NGC 5970 ( trên bên phải) cách chúng ta 105 triệu năm ánh sáng và có đường kính khoảng 85000 năm ánh sáng. NGC 7329 ( dưới bên trái ) nằm xa hơn với khoảng cách 140 triệu năm ánh sáng nhưng lớn hơn với đường kính 140000 năm ánh sáng. NGC 7723 ( dưới bên phải ) cách chúng ta 80 triệu năm ánh sáng với đường kính 90000 năm ánh sáng

Phạm Quý Nhân - PAC ( dịch )