Đón xem mưa sao băng Geminids vào đêm 13 rạng 14/12
Đôi nét về Geminids và nguồn gốc:
Geminids hiện đang là một trong số ít trận mưa sao băng lớn trong năm và có thể xếp nó vào hàng lớn nhất với cực điểm có thể quan sát được 120 sao băng trong 1 giờ nếu thời tiết và vị trí quan sát lí tưởng. Con số này có vẻ khó tin và nặng lý thuyết, tuy nhiên theo thống kê và báo cáo quan sát hàng năm của những ?tín đồ? thiên văn trên khắp cả nước thì con số này dễ dàng vượt ngưỡng 50 thậm chí có nơi trên 100 sao trong một đêm quan sát chỉ với mắt nhìn của một cá nhân. Chính vì thế hàng năm cứ đến mùa Giáng Sinh, Geminids luôn trở thành tiêu điểm nổi bật của những người đam mê quan sát thiên văn.
Mưa sao băng Geminids bắt đầu xuất hiện từ giữa thế kỉ 19. Trong một thời gian dài nguồn gốc của mưa sao băng Geminids khá bí ẩn, các nhà thiên văn cố gắng kiếm tìm sao chổi đã gây ra trận mưa sao băng này. Nhưng sự việc chỉ được sáng tỏ vào năm 1983, khi NASA phát hiện ra thiên thể 3200 Phaethon có lẽ chính là nguồn gốc gây ra mưa sao băng Geminids hàng năm từ 7/12 đến 17/12.
Geminids năm nay thế nào:
Cũng như mọi năm ?đến hẹn lại lên?, Geminids năm nay cũng sẽ quay lại rất đúng hẹn với chúng ta vào
23h00 ± 2h UT ngày 13-12 (theo dự báo của IMO-International Meteor Ogranization - imo.net), tức cực điểm sẽ rơi vào khoảng thời gian từ
4h-8h sáng ngày 14-12 ở nước ta. Như vậy vào rạng sáng ngày 14-12 theo dự báo sẽ có nhiều sao băng xuất hiện nhất.
Tuy nhiên có một điều rất đáng thất vọng cho những ?fan? của Geminids năm nay, đó là sự xuất hiện cùng lúc của trăng rằm vào thời điểm quan sát ngay gần vị trí tâm điểm sao băng ? chòm Gemini. Đây thực sự là một bất lợi rất lớn vì ánh sáng mạnh từ trăng tròn sẽ lấn át đi các ánh sao băng mờ và trung bình .
Sự xuất hiên không mong muốn này tình cờ đã tạo nên một hiệu ứng giống như màn lọc giới hạn độ sáng cũng như số lượng sao băng mà ta có thể quan sát được.Nói về đặc điểm của các sao băng thường gặp trong một trận Geminids lại thuộc mức sáng trung bình, khá nhanh và ngắn với vệt sáng vàng cam và hiếm khi đột biến xuất hiện Fireball (sao băng rất lớn như quả cầu lửa thường kéo theo đuôi rất dài), điều này kết hợp với ảnh hưởng mạnh của mặt trăng làm trận Geminids năm nay bất ngờ ?tuột hạng? so với những đối thủ như Perseids tháng 8 vừa qua. Thế là vì vị khách ?không mời mà đến? là chị Hằng xinh đẹp, Geminids đột nhiên trở nên mờ nhạt ít được mọi người quan tâm. Có người nói đùa rằng ?Trăng và sao băng là hai kẻ không đội trời chung với nhau?, điều dí dỏm này là hoàn toàn chính xác.
Có nên quan sát không:
Đây là một câu hỏi khó, điều này tùy thuộc vào sự quyết tâm của bạn. Nếu thời tiết thực sự thuận lợi, nếu bạn có đủ kiên nhẫn chịu cái giá rét trong đêm mùa đông thì cũng nên thử vận may xem sao. Tuy bị ánh trăng cản trở nhưng trên thực tế không phải toàn bộ sao băng đều bị lấn át, những ánh sao băng sáng đủ để xuyên qua ánh trăng ta vẫn có thể thấy được. Hơn nữa trăng chỉ đủ chiếu sáng một vùng trời nhất định, hãy nhớ rằng trong một trận mưa sao băng thì các vệt sáng không phải luôn từ tâm điểm mà xuất hiện, chúng xuất hiện khắp bầu trời và chỉ có đường kéo dài của hướng bay mới qua tâm điểm. Ngoài ra nếu trời thật trong thì sao ta lại không thực hiển một buổi quan sát thiên văn mà đối tượng quan sát không chỉ là sao băng mà còn là các chòm sao tuyệt đẹp mùa Đông cùng ánh trăng huyền diệu kia, một buổi quan sát như thế với các vệt sao băng phụ họa lại càng thêm phần thi vị phải không nào.
Quan sát như thế nào:
Sự xuất hiện đặc biệt của vị khách không mời là mặt trăng lần này lại giúp ta dễ dàng tìm được hướng chòm Gemini nơi tâm điểm của sao băng. T
ốt nhất hãy quan sát bắt đầu từ khoảng sau 0h sáng 14 (đêm 13), bạn sẽ dễ dàng tìm thấy mặt trăng rất sáng gần đỉnh đầu.
Hãy tránh xa ánh sáng mạnh vùng trời ở thiên đỉnh này và đưa mắt nhìn xung quanh các hướng nơi ánh sáng trăng ít vươn tới hơn. Các ánh sao băng sáng sẽ xuất hiện trên một nền trời xám vàng, một cảnh tượng khá hiếm gặp. Trong lúc quan sát hãy dành chút thời gian để thử xác định các chòm sao mùa Đông như Orion, Canis Major (Chó Lớn), Canis Minor (Chó Nhỏ), Gemini (Song Tử), Taurus (Kim Ngưu), Auriga (Ngự Phu) , tinh vân Pleiades (Thất Nữ) ? trong ánh trăng mạnh xem sao, một dịp để thử thách tài xác định chòm sao trong điều kiện khó và cũng là dịp để thử lòng kiên nhẫn của chính mình.
Chú ý: Trong đêm quan sát hãy luôn chú ý đến thời tiết, trời phải thật sự trong và có thể thấy các ánh sao, đừng phí công chờ đợi sao băng nếu có nhiều mây mù. Giữ sức khỏe của bạn với áo ấm và mũ chống sương, điều này là tối quan trọng vì thời tiết có thể rất lạnh về khuya. Chuẩn bị thêm thức ăn hoặc đồ uống nóng cùng một nhóm bạn sẽ làm buổi quan sát thêm phần thú vị.
Rạng sáng 14-12 là thời gian cực điểm nhưng mưa sao băng Geminids kéo dài trong khoảng từ ngày 7 đến 17-12, các ngày lân cận ngày cực điểm hứa hẹn cũng sẽ có nhiều sao băng.
Chúc bạn một đêm với nhiều điều ước đẹp,
Orion Don, Nguyễn Tuấn
www.vietastro.org